...
Bezoek Artiance Speciaal - Kunstschool voor mensen met een beperking
  Expositieruimte Artiance |   Kevin- Dame |  Kevin - Max |  Kevin - abstr. landschap |  |
Artiance Speciaal - kunstscholing voor mensen met een beperking
In de stijlvolle Everardus Witteschool - het gebouw van de voormalige kunstuitleen achter de Vest in Alkmaar - is sinds 2011 het bijzondere initiatief Artiance Speciaal gevestigd. Docent en creatief therapeut Rita Nanne verzorgt kunstscholing voor mensen met een beperking in samenwerking met docenten van Artiance. Er zijn momenteel twee groepen cursisten die elk twee volle dagen per week les krijgen. Er wordt aandacht besteed aan diverse creatieve technieken zoals tekenen, schilderen en beeldhouwen, maar er is ook ruimte voor kunstgeschiedenis en het bezoeken van musea. Het is de bedoeling dat de leerlingen, die zijn geselecteerd op basis van motivatie en talent, worden begeleid naar zelfstandig kunstenaarschap. Om dit doel te kunnen bereiken krijgen zij een solide basisscholing in creatieve technieken en wordt hen geleerd om na te denken over het eigen creatieve proces en om dit ook te kunnen verwoorden. Daarnaast is het groepsproces van belang: Deelnemers leren elkaar kennen en krijgen zo waardering voor elkaars talenten en mogelijkheden, wat stimulerend kan zijn voor de artistieke groei. De kunstscholing biedt ruimte aan de verbeelding maar kadert deze ook in door structuur te bieden in de vorm van opdrachten en technisch onderricht. In het derde jaar van de vierjarige cursus is er plaats voor een stage in een individuele richting bij een bedrijf of kunstenaar, om zo kennis te maken met de praktijk. Kunstzinnige aanleg, passie en gevoel voor kunst zijn nodig om te kunnen deelnemen.
Onze verslaggever Felix Hogeboom bezocht de kunstschool op vrijdag 15 februari, interviewde enkele deelnemers en bekeek de droomkamers van de expositie Dromen bestaan waarbij hij verrast werd door de kracht van de fantasie en de diversiteit aan werkstukken. Er was met toewijding en enthousiasme gewerkt waarbij naar creatieve oplossingen was gezocht om de eigen beperkingen te overstijgen. Opvallend zijn de geboetseerde zelfportretten waarin een afdruk van de persoonlijkheid van de makers kan worden gezien. De geestelijke dimensie van die werkstukken geeft aanleiding tot herbeschouwing en wekt poëtische gedachten op. Verrassende detailonderwerpen worden met een gevoelige nauwkeurigheid behandeld, een enkeling weet een ruimere suggestieve verbeeldingswereld neer te zetten, zoals de stille wereld met monumentale gebouwen, bruggen en wegen van Dunja Hutzezon, waarbij in de traditie van de naïeve schilderkunst een archaïsche, utopische omgeving wordt geschetst en de dualiteit van goed en kwaad lijkt te zijn opgeheven.
De speciale kunstscholing wordt gegeven in ruime lokalen met hoge gelede vensters die uitzicht geven op een schoolplein. In de westelijke vleugel van het gebouw is een expositieruimte ingericht, het lagere oostelijke bouwdeel wordt gebruikt als werkruimte waarin atelierezels staan opgesteld. Op het moment dat de verslaggever op bezoek is wordt er gewerkt aan een stilleven. De cursisten werken met verf op royaal formaat papier waarbij technische aspecten als de uitdrukking van vorm, compositie en de verwerking van lichtval en schaduw, worden geoefend. Binnen de massieve baksteenmuren van het in Amsterdamseschoolstijl gebouwde pand heerst een serene rust die een gunstig klimaat schept voor kunstzinnige werkzaamheden.
Deelnemer Kevin zegt geïnteresseerd te zijn in kunst, hij liep ooit bij Artiance binnen samen met een vriend met de wens om muziekles te nemen - zag de folder van de speciale kunstscholing liggen en meldde zich aan, waarna een intakegesprek volgde waarbij de motivatie en kunstzinnige mogelijkheden werden bekeken. Kevin is geinteresseerd in kunst, het schrijven van gedichten en wil graag iets unieks doen, zonder regels van buiten. 'Ik ben op zoek naar een onafhankelijke, exclusieve uiting. Het schrijven zie ik als een weg tot zelfverheldering, om mezelf beter leren kennen en om emoties te verwerken.'
Kevin heeft geen ervaring met schilderen en beeldende technieken en geeft aan tijdens de scholing vaak vrij te hebben geschilderd, zonder vooraf bepaald idee. De cursus draagt echter ook thema's aan: Impressionisme, expressionisme, natuurgetrouw tekenen en schilderen, stillevens. Er wordt geschilderd met acrylverf, modeltekeningen worden met houtskool of krijt gemaakt. Staande achter de atelierezels verkennen de schilders verhouding en vorm, pose, anatomie en gezichtsuitdrukking van het model, gedurende sessies die meestal 30 minuten duren.
Kevin laat enige werkstukken zien waaronder een geschilderd portret van medecursist Max en een expressionistisch schilderij van een vrouw die haar haren kamt, volgens eigen zeggen geïnspireerd op Dante Gabriël Rossetti, een schilder die deel uitmaakt van de pre-Rafaëlieten. Kevin geeft aan zich meer te willen richten op de voorstelling, zodat zijn werk minder abstract maar juist meer verhalend wordt. Hij schildert bij voorkeur met onverdunde acrylverf, vrij dik opgebracht in lagen. Er wordt geconcentreerd gewerkt aan een stillevenschilderopdracht met een groene regenlaars als onderwerp. Kevin schildert ter omlijsting een sfeervol venster met raamlatten - uitgaand van de ramen van het atelier - en een roodfluwelen gordijn.
Â
Jos neemt sinds september 2011 deel aan de speciale kunstscholing, vrijwel vanaf de start van het initiatief. Hij las een artikel over de scholingsmogelijkheid in de krant, een kunstcursus voor mensen met een beperking/autisme was voor hem een uitkomst. Jos vindt het van belang dat de scholing de mogelijkheid biedt om te worden toegelaten tot een kunstacademie. Voordat je wordt aangenomen moet je je motivatie toelichten tijdens een toelatingsgesprek. 'Ik voel me aangetrokken tot cultuur, kunst, anekdotes/boodschappen, verhalen en emoties. Als kind tekende ik al mijn favoriete film- en stripfiguren, science-fiction en fantasy.'
Jos toont zich een enthousiast verteller met een onverwacht vlotte babbel. 'Kunst heeft me alerter gemaakt, bewuster van mijn omgeving en veranderingen om me heen. Mijn thema's zijn dualiteit en bewustzijn, het een kan niet zonder het ander, twee kanten in één persoon, lichte speelse en donkere zwaarmoedige. Dualiteit is ook het uitdagen van licht en donker.' Na een kleine voorzet van uw verslaggever geeft Jos toe in wezen een onverzadigbare romanticus te zijn, een zijnstoestand die hij omschrijft als 'Sehnsucht, verlangen naar wat er niet is en naar wat niet vervuld kan worden'. Nu raakt uw verslaggever echt op stoom, hij had niet verwacht dat het zou komen tot een geanimeerd intellectueel gesprek, doorvragen naar de drijfveren van de kunstenaar is hier op zijn plaats. Jos zegt geïnteresseerd te zijn in de verhouding tussen groepen mensen in de stad en heeft dus een sociaal motief. Hij merkt op snel afgeleid te zijn, moeite te hebben met focussen, ruimte maken voor zichzelf en zegt aan zelfvertrouwen te moeten winnen. Tijdens het gesprek blijkt daar echter niets van: Jos vertelt een vlot, helder en zelfverzekerd verhaal waarbij hij ontspannen en met een joviale jongensachtige grijns op het gezicht aan de overkant van de tafel zit, uw verslaggever voelt zichzelf juist wat verkrampt tegenover zoveel jeugdige vrijmoedigheid.Â
Jos zit op zijn praatstoel en gaat enthousiast verder met zijn verhaal over de betekenis van maskers in de kunst, het masker als vervorming van je gezicht, transformatie van je persoonlijkheid. Blijkbaar is zo'n transformatie een aanlokkelijk perspectief, het thema leeft in ieder geval in Jos' rijke fantasie. Het gesprek verdiept zich en spitst zich toe op het creatieve proces, dat volgens Jos een product is van concentratie en wil. 'Het creatieve proces maakt je bewust van remmingen, blokkades die je jezelf oplegt -Â de scholing is een vormingsproces, waardoor je objectiever naar het scheppingsproces leert kijken. De scholing baant de weg voor verandering van deelnemers, vreemdelingen voor elkaar, om beter te leren luisteren, elkaar te, respecteren, leeftijdsgroepen zijn geen grens en kunnen van elkaar leren.'
Zelden hoorde een verslaggever van Vacuüm cultuurnetwerk een dergelijk idealistisch-gedreven verhaal. Oprechte ontroering kwam aan de oppervlakte. Hier was de jeugd aan het woord die de kunstzinnige idealen nog zo puur en onbevangen verwoordde. Het was duidelijk dat er bij de speciale kunstscholing van Artiance bijzondere ontwikkelingen worden gestimuleerd. Met enige spijt overdacht uw verslaggever zijn eigen achtergrond en bedacht zelf te oud en mogelijk ongeschikt te zijn om in een dergelijk scholingstraject te kunnen participeren, hij was immers al gevormd, en daar zou hij het mee moeten doen. Na vele jaren als autodidact met kunstzinnige activiteiten bezig te zijn geweest besloot uw verslaggever dat zijn talent gelegen was in het geven van verslag, en vanuit dat besef ging hij op pad om impressies te schrijven van culturele gebeurtenissen in de regio, en om bij uitzondering ook interviews af te nemen.Â
Jos krijgt vervolgens de vraag voorgelegd wat hij van de scholing heeft geleerd: 'Door de scholing ben ik technisch vaardiger, mijn werkethiek is verbeterd, ik heb een kritische blik op mijn eigen werk ontwikkeld en werk nu abstract en figuratief, ook buiten de eigen vaste stijl, heb kennis van kunstgeschiedenis/beschouwing en ken meer alternatieven voor de aanpak van een werkstuk met gemengde techniek.' Uw verslaggever komt nog even terug op de gang van zaken tijdens de cursusdag. Jos merkt op dat het werk aan het eind van de dag of de volgende ochtend wordt besproken. Er is dan een technische beoordeling waarbij ook wordt bekeken of het werkstuk de beoogde boodschap of sfeer overbrengt.
Deelnemer Max wil ook graag wat vertellen over zijn eigen werk. Uw verslaggever besluit dat het verstandig is om zo min mogelijk vragen te stellen en om de kunstbeoefenaar gewoonweg zijn eigen verhaal te laten vertellen. Eigenlijk had uw verslaggever toestemming moeten vragen om een geluidsopname te mogen maken, dan had hij de letterlijke woorden van de deelnemers beter kunnen verwerken in het verslag. Het beste beeld van de kunstscholing krijg je immers door de docenten en cursisten aan het woord te laten. Het vervelende van een geschreven impressie is dat uw verslaggever met eigen interpretaties zou kunnen komen die geen recht doen aan de beleving en gevoelens van de personen die betrokken zijn bij het initiatief dat het onderwerp van de schrijfopdracht vormt.
Max loopt langs de werkstukken die hij heeft uitgestald ten behoeve van de evaluatie van zijn werk. Zijn ouders zijn ook aanwezig en spreken even apart met de docent. Max werkt graag met ecoline in combinatie met acrylverf. De inkt blaast hij met een pijpje op het papier. Het is hem te doen om de abstracte vlekkenpatronen die je dan krijgt. Uw verslaggever wordt gewezen op een schilderij met als titel Zonsopgang met jazzmuziek, te zien is een gefragmenteerde zonneschijf en dito landschap, waarbij je de indruk krijgt dat je door een glas-in-lood-raam kijkt.
Zelfportretten in houtskool, potlood en acrylverf intrigeren omdat de ontwikkeling in de expressie goed te zien is, het afgebeelde gezicht wint gaandeweg aan persoonlijke trekken. Een andere schildering is geïnspireerd op r&b-muziek, net zoals Kandinsky zijn Kompositionen op muziek inspireerde. Je ziet dat het gevoelsmatig handschrift van de schilder beïnvloed wordt door de sfeer van de muziek. Max, die niet erg spraakzaam is en een introverte indruk maakt merkt nadrukkelijk op via zijn schilderijen uiting aan zijn emoties te geven. Toen hij pas met de scholing begon was hij vaak kwaad en voelde een vijandschap ten opzichte van de buitenwereld. Woede, isolement en heftige emoties waren de aanleiding tot donkere abstracte schilderingen.
Max zegt veel behoefte te hebben aan rust. Een schildering toont een zelfportret in boeddhapose. Hij spreekt van een spirituele inslag en meditatieve leefstijl. Werkstukken worden in de cursusruimte getoond of gaan naar de eigen kunstuitleen. Volgens Max is de kunstscholing goed voor het exploreren van eigen mogelijkheden, en voor het zoeken naar voorbeelden uit de kunstgeschiedenis.
Felix Hogeboom

